Ψυχή Ρηχιά

Την είδα λοιπόν κι εγώ εχτές την πολυδιαφημισμένη "Ψυχή βαθιά" του Παντελή Βούλγαρη. Με άφησε λίγο αμήχανο είναι η αλήθεια. Θέλω να πω πολλά (μα πάρα πολλα) καθώς τα θέματα του '40-'49 είναι από αυτά που με καίνε πολύ και τα ψάχνω και έχω και μια ευαισθησία πάνω σε αυτά. Δυστυχώς δεν έχω καθόλου χρόνο αυτή τη στιγμή. Ίσως το Σαββατοκύριακο μπορέσω να γράψω κάτι παραπάνω. Με δυο λόγια πάντως δεν με ενθουσίασε η ταινία. Έχει ιστορικά φάουλ (λιγότερα απ' ό,τι περίμενα βέβαια), έχει μια εκ του πονηρού και δήθεν "αθώα" ματιά "Κακό πράγμα ο πόλεμος" και "Έλληνες τουφεκάνε Έλληνες", έχει μια άποψη "Οι ξένοι μάς βάλανε να σκοτωθούμε", μας λέει "νεκρός κι ο στρατιώτης του 'Εθνικού Στρατού', νεκρός και ο αντάρτης", έχει σίγουρα πολύ "χολιγουντιανό" στυλ αναπαράστασης των μαχών κλπ κλπ. Έχει και τα πολύ καλά της όπως οι φάτσες και οι ερμηνείες των περισσότερων από τους ηθοποιούς κ.ά.







Πάντως εκφράζομαι σε μεγάλο ποσοστό από τα όσα έγραψε ο Νίκος Μπογιόπουλος στο Ριζοσπάστη αναφορικά με την ταινία. Μέχρι να γράψω τη δική μου άποψη αναλυτικά, παραθέτω το άρθρο του:

«Ρηχή, βαθιά»...

Δε διεκδικούμε κλέη ειδικών όσον αφορά την κινηματογραφική κριτική. Με την ιδιότητα του θεατή και μόνο (και ασκώντας το δικαίωμα στην έκφραση γνώμης) βρήκαμε την ταινία του κ. Παντελή Βούλγαρη, «Ψυχή βαθιά», απρόσμενα κακή. Μάλιστα, είναι τόσο κακή, ως καλλιτεχνικό «προϊόν», ώστε το στοιχείο αυτό της ταινίας να υπερβαίνει όλες τις υπόλοιπες «αναγνώσεις» της, σε βαθμό που να παρέλκει, κατά την άποψή μας, κάθε συζήτηση γύρω από το «μήνυμά της».

Εντούτοις - με αφορμή, πια, την ταινία - επιδοτείται μια συζήτηση η οποία διατείνεται ότι η Ιστορία των (ταξικών) κοινωνιών, πρέπει να γράφεται με το μελάνι της «συναδέλφωσης», της «συμφιλίωσης» και της «συναίνεσης» και όχι (προς Θεού!) της σύγκρουσης. Το μέγιστο, δε, επιχείρημα αυτής της άποψης είναι ότι ο Εμφύλιος του 1946 -49 ήταν ένας πόλεμος όπου αναμετρήθηκαν αδέρφια (που «δεν είχαν τίποτα να μοιράσουν»), πράγμα κακό...

Ομως, «αδέρφια» και «ξαδέρφια» δεν αναμετρήθηκαν μόνο στον ελληνικό εμφύλιο του 20ού αιώνα. «Αδέρφια» και «ξαδέρφια» (για πράγματα, που προφανώς «είχαν να μοιράσουν») αναμετρήθηκαν μεταξύ τους και στον αμερικανικό εμφύλιο, και στον ταξικό εμφύλιο στη Γαλλία το 1871, και στη Γαλλική Επανάσταση το 1789, και στον ισπανικό εμφύλιο, και στους δυο εμφυλίους πολέμους μεταξύ των Ελλήνων μεσούσης της Επανάστασης του '21. Θυμίζουμε, επιπλέον, ότι τον Ανδρούτσο και τον Καραϊσκάκη, Ελληνες τους «έφαγαν», και τους Κολοκοτρώνη και Μακρυγιάννη, Ελληνες τους φυλάκισαν.

Επομένως το να «διαβάζεται» το δράμα ενός πολέμου, πόσο μάλλον ενός εμφυλίου πολέμου, σαν... μελόδραμα, αφενός δεν είναι κάτι το πρωτότυπο, καθώς αυτή η... «ρηχή, βαθιά» προσέγγιση, έχει επιχειρηθεί πολύ πριν τον Εμφύλιο του 1946-49. Αφετέρου, όσοι επιδιώκουν να «διδάξουν» την ανάγνωση της Ιστορίας από τη σκοπιά της ταυτολογίας, που λέει ότι «ο πόλεμος προκαλεί δεινά - τι κακό πράγμα είναι ο πόλεμος», συνειδητά επιλέγουν (και εδώ δεν συμπεριλαμβάνουμε τους ρομαντικά αφελείς) να μας προτείνουν «να αφήσουμε τα πράγματα ως έχουν».

Ομως, σε συνθήκες πάλης των τάξεων (εκτός αν καταργήθηκε...), σε συνθήκες εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, μόνο τους εκμεταλλευτές συμφέρει «να αφήσουμε τα πράγματα ως έχουν».

Στο ερώτημα, τώρα, «και πώς θα τα αλλάξουμε», το να αναγνωρίζουν οι μαρξιστές ότι στο πλαίσιο των ταξικών κοινωνιών «η βία είναι η μαμή κάθε παλιάς κοινωνίας που κυοφορεί μια καινούρια», προφανώς δε σημαίνει ότι οι κομμουνιστές «εύχονται» τη βία, ή τον πόλεμο, ή τον εμφύλιο πόλεμο, ή πολύ περισσότερο ότι ανάγουν τα παραπάνω σε «αυτοσκοπό». Σημαίνει, πολύ απλά (μόνο μικρόνοες δεν το αντιλαμβάνονται) ότι οι κομμουνιστές δεν κλείνουν τα μάτια μπροστά σε μια πραγματικότητα, η οποία μπορεί να προκύψει.

Μπορεί, για παράδειγμα, να προκύψει «όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας», οπότε έχει να αποφασίσει αν «διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα», όπως έγραφε το πανό του ΕΑΜ, το Δεκέμβρη του '44.

Μέχρι τότε, λοιπόν, και εφόσον οι τύραννοι, οι εκμεταλλευτές, οι αστοί, δεν έχουν καταστήσει τη σύγκρουση αναπόφευκτη, δηλαδή «δεν έχουν χρησιμοποιήσει ακόμη βία, ο εμφύλιος αυτός πόλεμος μετατρέπεται για μας σε ειρηνική, μακρόχρονη και υπομονετική, ταξική προπαγάνδα» (Λένιν, «Απαντα», τόμος 31ος, σελ. 351).

Δεκέμβρης 1944 - Σύνταγμα: "Όταν ο Λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας, διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα" Ε.Α.Μ.

Για να μην ξεχνάμε...